Kunstschilder Jan van der Zee is geboren te Leeuwarden op 16 februari 1898 en is overleden te Groningen op 15 december 1988. Naast schilder was hij graficus, aquarellist, tekenaar en monumentaal kunstenaar.

Achtergrond Jan van der Zee

Jan van der Zee was een zoon van Brugwachter Jan van der Zee en Dirkje Hulshof. Het gezin woonde toen op de Kanaalweg 204 in Leeuwarden. Via een tekenleraar van de hogereburgerschool (HBS) in Leeuwarden kwam hij in contact met kunstenaar Jan Mankes (1889-1920). Van Jan Mankes – die toen in het dorp De Knipe (Gemeente Heereveen) woonde – kreeg Jan van der Zee tekenlessen.

In 1919 komt Jan in aanraking met het werk van Bart Antony van der Leck (1876-1958) uit kunstenaarsvereniging De Stijl. Hij kiest dan voor het vrije kunstenaarschap. Vanaf dat jaar volgt hij een meerjarige opleiding op de Academie Minerva in Groningen. Jan van der Zee krijgt daar les van Franciscus Hermanus Bach (1865-1956) en Willem Johannes Valk (1898-1977).

Vanaf 1920 waren Jan van der Zee en medestudent Wobbe Alkema (1900-1984) aan het schilderen in een geometrisch-abstracte stijl. In 1923 wordt Jan lid van de Groninger kunstkring De Ploeg. Zijn geometrisch-abstracte stijl zal vervolgens binnen De Ploeg uitgroeien tot het constructivisme.

In 1922 richtte hij met Wobbe Alkema en Johann Faber (1902-1979) het reclamebureau Atelier Voor Artistieke Reclame (AVAR) op. Daarvoor huurden zij een atelierruimte aan de Noorderstationsstraat in Groningen.

Groninger kunstkring De Ploeg

De Ploeg is een kunstenaarscollectief dat op 1 mei 1918 in de stad Groningen werd opgericht. De leden zijn vooral kunstschilders, maar ook musici en literatoren. Jan Wiegers (1893-1959), Johan Dijkstra (1896-1978), Jan Altink (1885-1971) en George Martens (1894-1979) behoorden tot de eerste leden. Met de naam De Ploeg wilde men aangeven dat er op kunstgebied in Groningen iets nieuws ontwikkeld moest worden. De naam is bedacht door Jan Altink. Hij wilde de Groninger kunst gaan “ontginnen” en dacht daarbij aan het omwoelen van aarde. Hierbij is een ploeg nodig, vandaar de naam.

In 1921 introduceert Jan Wiegers het Gronings expressionisme binnen De Ploeg. Deze nieuwe schilderstijl leert hij in Davos van de Duitse expressionist Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938). Na het constructivisme wordt met name door Jan Altink het expressief impressionisme geïntroduceerd.

Figuratieve expressionisme

Na zijn constructivistische periode keerde Jan van der Zee in 1926 terug naar het figuratieve expressionisme. Zijn onderwerpen bleven het Groningse landschap en de stad Groningen.

In 1948 bedankte kunstschilder Jan van der Zee voor het lidmaatschap van De Ploeg. De basis om creatief goed te kunnen functioneren was te smal geworden. Twee jaar later richtte hij samen met zes andere schilders als alternatief Het Narrenschip op. Een hergroepering van leden van De Ploeg, waaronder Jan Jordens en Jan Altink. Door een gebrek aan organisatorisch talent viel het kunstenaarscollectief geleidelijk uiteen en werd in 1957 opgeheven. Vervolgens werd Jan van der Zee in 1958 een medeoprichter van schildersgroep groep NU. Voor zijn artistieke verdiensten ontving hij in 1965 de Culturele prijs van de provincie Groningen. In 1986 hielden het Fries Museum en het Groninger Museum een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk.

[Diavoorstelling tonen]